BORÇ (KREDİ VEYA KREDİ KARTI BORCUNDAN DOLAYI) İÇİN HAPİS YASAĞI

1. Giriş

Günümüzde; ticari ve bireysel kredilerin ve bunun bir uzantısı olarak kredi kartlarının kullanımı, modern finansal yaşamın zorunlu bir parçası haline gelmiştir. Ancak özellikle son beş yıllık dönemde ; ekonomik krizler, bireysel ekonomik sorunlar, COVID-19 pandemisi sonuçlarının beş yıl sonra bile süren etkileri , işsizlik, enflasyon gibi nedenlerle kredi kartı borçlarının ödenememesi nedeniyle başlatılan icra takiplerinde fahiş düzeyde bir artış meydana gelmiştir. Bu noktada tüm toplumda da  “kredi veya kredi kartı borcunu ödeyemeyen kişi hapse girer mi?” sorusu gündeme gelmektedir. Türk Hukuk sistemi, borçlunun ödeme güçlüğü nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılmasını temel hak ve özgürlükler çerçevesinde yasaklamıştır.

2. Anayasal Koruma ve AİHS Ek 4 No.lu Protokol

Anayasa’nın 38/8. maddesi açık bir hüküm içermektedir: “Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.”

Kredi veya kredi kartı borcu, niteliği itibarıyla bir sözleşmeden (kredi sözleşmesi) doğan borçtur. Dolayısıyla borcunu ödeyemeyen kişi, sırf bu nedenle hapis cezasına mahkum edilemez. Bu hüküm, Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’ne Ek 4 No’lu Protokol’ün 1. maddesi ile de paraleldir. Bu uluslararası düzenleme ile de “sözleşmeden doğan borç nedeniyle hapis yasağı” güvence altına alınmıştır.

3. İcra Takibi Süreci

Kredi kartı borcunu ödemeyen kişi hakkında İcra ve İflas Kanunu (İİK) uyarınca bir “ilamsız icra takibi” başlatılabilir. Ancak bu takibin amacı, borcun cebren tahsilidir; bu takip nedeni ile borçlunun hapis cezası ile cezalandırılması mümkün değildir.  Borçlu ödeme yapmazsa malvarlığına haciz uygulanabilir, maaşına kısmen haciz konulabilir veya taşınır/taşınmaz malları haciz işlemlerine konu olabilir. Ancak bu süreçte kişisel özgürlüğü kısıtlayıcı bir ceza verilmesi hukuken mümkün değildir.

4. Borçlunun Cezai Sorumluluğu Sadece Dolandırıcılık veya Hile Halinde Doğabilir

Kredi kartı borcunun ödenmemesi tek başına suç oluşturmaz. Ancak borçlu, krediyi hileli şekilde (örneğin sahte belgeyle, gelir beyanı yalanıyla, bilerek geri ödememe kastıyla) kullanmışsa, bu durumda TCK m.157 ve m.158 hükümleri kapsamında dolandırıcılık suçu oluşabilir.

5. İcra Müdürlüğü Huzurunda Ödeme Taahhüdü Verilmesi

Kredi veya kredi kartı borcundan dolayı başlatılan icra takibi devam ederken eğer borçlu icra müdürlüğü huzurunda bir ödeme (taksitlendirme) taahhüdünde bulunur ve bu taahhüdüne dair ödeme planına uymaz ise İcra İflas Kanunu md: 340 hükmü kapsamında üç aya kadar tazyik hapsine mahkum edilebilir. Ancak banka şubelerinde veya telefon bankacılığı gibi yollar ile  hazırlanan ve elbette icra müdürü imzasını taşımayan  “Borç Yapılandırma" belgelerinin ihlal edilmesi ise bu nitelikte olmayacaktır.

6. Sonuç

Kredi veya kredi kartı borcunu ödemeyen/ödeyemeyen banka müşterisi olan borçlu kişiler, bu nedenle ceza hukuku kapsamında hürriyeti bağlayıcı bir hapis cezası ile yüz yüze kalmazlar. Türk Hukuk düzeni, Anayasa ve AİHS ile güvence altına aldığı düzenlemeler ile bireyin ekonomik zorluk nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılmasını yasaklamıştır.

                                                                                                           Av.Onur KIRANŞA