YAZAR : AV. ÖZGE ÖZŞAYLAN SERT
Türk Medeni Kanunu kapsamında “Aile Konutu” kavramı ve İcra İflas Kanunu kapsamında haczedilemez mallar arasında “Borçlunun Haline Münasip Evi” kavramı karşımıza çıkmaktadır.
Ailenin yaşamını sürdürdüğü konutun tapu kaydına “Aile Konutu” şerhi, talep doğrultusunda konulmaktadır. Aile Konutu Şerhi bulunan bir taşınmazın maliki eşinin izni olmadıkça bu taşınmaza ait mülkiyeti devredemez, mülkiyet hakkını sınırlandırıcı işlemlerde bulunamaz.
Bu doğrultuda taşınmaz üzerinde “Aile Konutu Şerhi” var ise bu taşınmaz üzerinde haciz işlemi gerçekleştirilemez. Haciz işlemi gerçekleştirilmesi durumunda meskeniyet iddiasına dayalı şikayet yoluna başvurulabilir.
Ayrıca İcra İflas Kanunun ilgili hükmü uyarınca “Borçlunun Haline Münasip Evi” haczedilemeyeceğinden, üzerinde aile konutu şerhi olsun ya da olmasın, borçlunun meskeniyet iddiasına dayalı şikayeti üzerine, taşınmazın borçlunun sosyal ve ekonomik durumuna uygun olması halinde haciz işleminin kaldırılması gerekmektedir.
Anayasa Mahkemesi’nin 2016/10454 Başvuru Numaralı ve 12/12/2019 tarihli kararı ile borçlu olmayan eşin de, meskeniyet iddiasına dayalı haczedilmezlik şikayetinde bulunabilmesinin önü açılmıştır. Her ne kadar doktrinde borçlu olmayan eşin de şikayet hakkını kabul eden görüşler olsa da, uygulamada borçlu olan eşin şikayet hakkı kabul edilmemekte idi. Anayasa Mahkemesi’nin vermiş olduğu işbu karar ile; borçlu olmayan eşin, meskeniyet iddiasına dayalı haczedilmezlik şikayeti davalarında taraf sıfatının olduğunu kabul etmiş ve davanın taraf sıfatı bulunmadığı gerekçesi ile reddedilmesini “ aile hayatına saygı hakkının” ihlali olarak kabul ederek, davanın yeniden görülmesine karar vermiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin işbu kararı ve yerleşik uygulamalar doğrultusunda “Aile Konutu” ve “Meskeniyet İddiasına Dayalı Haczedilmezlik Şikayeti” kavramlarını incelemeye çalıştık.
1. AİLE KONUTU NEDİR ?
Aile konutu, resmi kayıtlara göre evli olan karı koca ve diğer aile üyelerinin birlikte yaşadıkları konutu ifade etmektedir. Burada aile kavramının geniş yorumlanması gerekmektedir. Ailenin düzenli olarak yaşamadığı, sadece belli dönemlerde kullanılan bağ evi, yazlık gibi konutlar aile konutu olarak kabul edilemez.
2. HALİNE MÜNASİP EV KAVRAMINDAN NE ANLAŞILMASI GEREKMEKTEDİR ?
İcra İflas Kanunu’nun ilgili maddesine göre; ailenin haline münasip evi haczedilemez. Kanun metninde geçen haline münasip ev kavramından; borçlu olan kişinin mali ve sosyal konumu ile borçlunun ve ailesinin ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek asgari şartları taşıyan bir taşınmazı anlamak gerekmektedir. Ailenin ihtiyaçları geniş olarak yorumlanmalıdır.
Örneğin aile ile birlikte yaşayan büyükanne, büyükbaba ya da diğer akrabalar var ise bu kişilerden aileden kabul edilmekte ve böyle evin ailenin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığına karar verilmektedir.
3. MESKENİYET İDDIASINA DAYALI HACZEDİLMEZLİK ŞİKAYETİ NEDİR ?
Borçlu olan kişinin haline münasip evinin haczedilmesi durumunda, meskeniyet iddiasına dayalı haczedilmezlik şikayetinde bulunulabilir. Bu şikayet ile birlikte başlayacak olan yargılama sürecinde; dava konusu taşınmazın aile bakımından ailenin haline münasip olup olmadığı keşif, bilirkişi incelemesi gibi yöntemler ile karara bağlanmaktadır. Taşınmazın ailenin haline münasip bulunması durumunda taşınmaz üzerindeki haciz kaldırılmaktadır.
4. MESKENİYET İDDIASINA DAYALI HACZEDİLMEZLİK ŞİKAYETİ NEREYE YAPILMALIDIR ?
Meskeniyet iddiası, haciz işlemini gerçekleştiren icra dairesine değil, icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır. İcra dairesine yapılan başvuru herhangi bir sonuç doğurmayacaktır.
5. AİLENİN BİRDEN FAZLA EVİNİN OLMASI DURUMUNDA AİLE KONUTU NASIL TESPİT EDİLİR ?
Borçlu olan kişinin birden fazla konutunun bulunması, meskeniyet iddiasına dayalı haczedilemezlik şikayetine engel değildir. Borçlu birden fazla konutu içerisinden bir tanesini aile konutu olarak tercih etmiş olabilir. Bu yüzden icra mahkemesi tarafından esasının incelenmesi gerekmektedir.
6. BORÇLU EŞİN HACZEDİLMEZLİK ŞİKAYETİNDEN FERAGAT ETMESİ DİĞER EŞİN ŞİKAYETİNİ ETKİLER Mİ?
Meskeniyet iddiasına dayalı haczedilmezlik şikayeti sadece borçlu olan kişi tarafından değil, aile konutu içerisinde yaşamını devam ettiren diğer aile bireyleri tarafından da yapılabilmektedir. Borçlu olan kişinin haczedilmezlik şikayetinden feragat etmesi, eşin ve diğer aile bireylerinin haczedilmezlik şikayeti yapmasına engel değildir.
7. BORÇLU FİZİKİ OLARAK OTURMADIĞI BİR EV İÇİN MESKENİYET İDDİASINDA BULUNABİLİR Mİ?
Borçlu olan kişinin meskeniyet iddiasına dayalı haczedilmezlik şikayetinde bulunabilmesi için, söz konusu konut içerisinde fiziken yaşıyor olması şart değildir.
Örneğin borçlu kendisine ait bir konutu kiraya vermiş ve bu konuttan başkaca herhangi bir konutu yok ise; borçlunun kiradaki evi de haczedilemez.