YAZAR : AV. ÖZGE ÖZŞAYLAN SERT
1. Ticari İşletme Nedir ?
Ticaret Hukukunun temelini oluşturan en önemli kavramlardan birisi Ticari İşletme kavramıdır. 6012 sayılı Türk Ticaret Kanunun 11. Maddesinde yer alan tanıma göre Ticari İşletme esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmelerdir.
2. Ticari İşletmenin Unsurları Nelerdir?
Bir işletmenin Ticari İşletme sayılabilmesi için taşıması gereken 3 unsur bulunmaktadır. Bunlar;
· Esnaf işletmesini aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutma
· Devamlılık
· Bağımsızlık
3. Esnaf Düzeyini Aşan Gelir Ne Demektir ?
Bir işletmenin ticari işletme olarak kabul edilebilmesi için gelir elde etme amacının bulunması gerekir. Ancak bu amacın fiilen gerçekleşip gerçekleşmemesinin bir önemi yoktur.
Gelir sağlama unsuru, sadece malvarlığında artış meydana getiren faaliyetler şeklinde değil, malvarlığındaki muhtemel bir eksilmeyi önlemeye yönelik faaliyetler şeklinde geniş düşünülmelidir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 11/2 maddesi uyarınca ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır Bakanlar Kurulunca çıkarılacak kararnamede gösterilir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 177. Maddesinde yer alan düzenleme karşısında; gelir vergisinden muaf olanlar ile basit usulde vergilendirilenler, başka bir koşul aranmadan esnaf sayılacaktır; zira bu kişilerin kazançları kendilerine tacir niteliği kazandırmamaktadır.
İşletme hesabına göre defter tutanlar bakımından ise, ekonomik faaliyetin sermaye ile bedeni çalışmayı gerektirip gerektirmediği ve elde edilen kazancın ancak geçimlerini sağlamaya yetecek derecede az olup olmadığı üzerinde durulacaktır. Bu hususun belirlenebilmesi için, yürütülen faaliyetin sonuçlarının, Vergi Usul Kanunu’nun 177/1 maddesinin (1) ve (3) numaralı bentlerindeki limitlerin yarısını ya da yerine göre (2) numaralı bentteki limitin tamamını aşıp aşmadığına bakılacaktır. Bu durumda gösterilen limitleri aşan kişiler tacir ve bu kişilere ait olan işletmelerde ticari işletme sayılacaktır.
4. Yılın Belirli Dönemlerinde Faaliyet Gösteren Bir İşletme Devamlılık Unsurunu Taşır Mı?
Ticari işletmenin unsurlarından devamlılık unsurunun tespitinde önemli olan devamlılık amaç ve kastının bulunmasıdır. Faaliyetin niteliği gereği dönem dönem kesintiye uğraması devamlılık unsuru bulunmadığı anlamına gelmez. Örneğin; bir okul kafeteryasının tatil dönemlerinde kapalı olması, bu ticari işletmenin devamlılık unsurunu etkilemeyecektir.
5. Bağımsızlık Nedir ?
Bir işletmenin ticari işletme olarak sayılabilmesi için herhangi başka bir işletmeden bağımsız olması gerekmektedir. Örneğin; şube, bağımsız şekilde faaliyette bulunmayıp, merkeze bağlı olduğundan ayrı bir ticari işletme sayılmaz. Acente ise, bağımsız bir nitelik arz ettiğinden diğer unsurlarında bulunması halinde ticari işletme sayılır.
6. Şube Nedir ?
Her ticari işletmenin idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin toplandığı bir merkezi bulunur. Aynı zamanda ticari işletme merkezin dışında şubelerde açabilir. Bir ticari işletmeye bağlı olup ister merkezinin bulunduğu sicil çevresinde isterse başka bir sicil çevresinde olsun, bağımsız sermayesi veya muhasebesi bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kendi başına sınai ve ticari faaliyetin yürütüldüğü yerler ve satış mağazaları şube olarak tanımlanmaktadır.
7. Şubenin Unsurları Nelerdir?
Şubenin taşıması gereken 3 unsur bulunmaktadır. Bunlar;
· Merkeze bağımlı olma
· Dış ilişkilerde bağımsızlık
· Yer ve yönetim ayrılığı
8. Merkeze Bağımlı Olmak Ne Demektir ?
Şube ticari işletmenin bir parçası olduğu için merkeze bağlı olmalıdır. Dolayısıyla şube ve merkezin aynı gerçek veya tüzel kişiye ait olması gerekir. Şubenin kar ve zararı merkeze aittir.
9. Dış İlişkilerde Bağımsızlık Ne Anlama Gelir ?
Şube, merkeze bağlı olmakla birlikte dış ilişkilerde bağımsızdır. Şubenin, merkezin yaptığı türden işlemleri kendi başına yapma yetkisine sahip olması gerekir. Ancak şube merkezin yaptığı tüm işlemleri yapmak zorunda değildir.
10. Şubenin Yer ve Yönetim Olarak Merkezden Ayrı Olması Gerekir Mi ?
Şube, ticari işletmenin büyümesi üzerine faaliyetlerinin daha kolay yürütülmesi amacıyla açıldığından, merkez ile şube arasında yer ayrılığının bulunması gerekir. Şube kendi başına işlem yapma yetkisine sahip olduğu için merkezden ayrı bir yönetiminde bulunması gerekir. Yönetim ayrılığının doğal sonucu olarak, şubenin merkezden ayrı muhasebe ve ticari defterlere sahip olması gerekir.